گریه و خنده که نوعی ابراز احساسات و عواطف درونی است، از نشانه های طبیعی و تعادل مزاج آدمی است، به طوری که اگر کسی خنده و گریه نداشته باشد، می توان جنبة روانی او را نامتعادل و غیر طبیعی خواند. برخی کشورها برای درمان بیماری روانی، به خنده درمانی روی آورده اند. گریه و خنده دارای اقسام مختلفی است که هر کدام حکم جداگانه ای دارند.

با بهره گیری از متون دینی و ادبی گریه ها به اقسام ذیل تقسیم می شوند:

1ـ گریه عجز و ناتوانی

2ـ گریه تزویر ( این دو گزینه ناپسند است)

3ـ گریة پشیمانی: کسی که با گناه، روان پاکش را آلوده کرده، گاهی با گریه، غبار گناه را از جان خویش می شوید. این گریه پسندیده است. امام صادق(ع) از قول حضرت عیسی(ع) می فرماید: «خوشا به حال کسی که برای گناهی که مرتکب شده گریه کند».(1)

4ـ گریه شوق: قرآن مجید اشک مؤمنان دل باخته ای را توصیف کرده که با شنیدن آیات الهی اشک شوق می ریزند.(2)

5ـ گریه رحم و رأفت: قلب سلیم آدمی در برابر حوادث دلخراش مانند اشک یتیم یا بیمار درد مند یا پیرمرد محروم و یا آه مظلوم، متأثر می گردد و ناخودآگاه اشک در چشمانش حلقه می بندد. پیامبر(ص) در سوگ فرزندش ابراهیم گریست و فرمود: «این گریة نارضایتی نیست، بلکه گریة رحمت است. کسی که رحم نکند، به او رحم نشود».(3)

6 - گریه غم و اندوه: گریه به هنگام از دست رفتن عزیزی یکی از گریه های طبیعی است.

7ـ گریة فراق: گاهی انسان به دلیل دوری از محبوبش گریه می کند که به آن گریه فراق می گویند، مانند گریه حضرت یعقوب(ع) در فراق فرزندش یوسف که به بیان قرآن کریم آن قدر گریه کرد که بینایی خود را از دست داد.(4)

اسلام جز گریة نوع اوّل و دوّم را که بیانگر زبونی و دو رویی است، سایر گریه ها را تأیید کرده است. خنده نیز اقسامی دارد که عبارت اند از:

1ـ خنده صدا دار: این خنده که از غفلت سرچشمه می گیرد، شایسته افراد وزین و با شخصیت نیست و اسلام آن را نکوهش کرده است. امام علی(ع) در توصیف پرهیزگاران می فرماید: «آن ها اگر بخندند، صدایشان بلند نمی شود».(5)

2ـ خندة زیاد: آن چه که به خروج از اعتدال و گرایش به حد افراط و تفریط بیانجامد، مورد تأیید اسلام نیست. رسول اکرم(ص) می فرماید: «خندة زیاد دل را می میراند».(6)

3-خندة طبیعی: خنده ای است که در حد اعتدال باشد و با نزاکت و متانت منافات نداشته باشد. این خنده که بر اساس نیاز طبیعی انسان در روابط اجتماعی صورت می گیرد، از دیدگاه اسلام مثبت ارزیابی شده است. در روایت است که پیامبر(ص) بیش از هر کس خنده بر لب داشت.(7)

4ـ خنده تمسخر آمیز: در مواردی خنده به منظور تمسخر دیگران و یا عیب جویی صورت می گیرد.

آیه ای که در سؤال مطرح کرده اید (فلیضحکوا قلیلاً) در مورد منافقان است که با تخلف از جهاد، به مؤمنان مجاهد می خندیدند. قرآن مجید خنده تمسخر آمیز منافقان را سرزنش کرده و به آنان گوشزد می کند که باید بسیار بگریند، زیرا مجازات های دردناکی در پیش دارند که اگر از آن آگاه شوند بسیار گریه خواهند کرد.

این آیه خطاب به مؤمنان نیست تا از آن نتیجه گرفته شود که قرآن درباره آن نظر مثبت ندارد. این چنین نیست .

اسلام با خنده ای که در حد اعتدال باشد و موجب اذیت و آزار دیگران نگردد مخالفتی ندارد، بلکه آن را تأیید کرده و سیره معصومان گواه بر این ادعا است.

آیه دوم نیز از همین دسته است.

پی نوشت ها:

1.بحارالانوار، ج 14، ص 320.

2.مائده (5) آیه 83.

3.بحارالانوار، ج 79، ص 90.

4.یوسف (12) آیة 84.

5.نهج البلاغه، فیض الاسلام، خطبه 184.

6.وسائل الشیعه، ج 8، ص 481.

7.سفینه البحار، ج 1، ص 416.